Door de jaren heen zijn er verschillende – conflicterende – theorieën geweest over rangorde en dominantie bij wolven en honden.
Een van de eerste theorieën over wolven, kwam van Rudolph Schenkel, die in 1947 onderzoek deed naar het gedrag van wolven in gevangenschap, aan de universiteit van Basel, Zwitserland.
Schenkel sprak in zijn publicatie, over een autoritaire wolf, die de leider van de roedel leek te zijn en die zijn leiderschap doormiddel van agressie afdwong. Bij gevechten kwam deze wolf altijd als sterkste uit de strijd en verschafte zichzelf op deze manier als eerste toegang tot voedsel en de beste lig plek.
Wat Schenkel niet wist, was dat de groep wolven waarnaar hij keek, in werkelijkheid geen roedel was, maar een – door mensen samengebrachte – groep, die doordat er geen familieband bestond, eigenlijk elkaars vijanden waren.
Tevens was er sprake van een te kleine leefomgeving en voedselschaarste, waardoor de wolven in de groep, moesten vechten om te overleven.
De onderlinge gevechten die Schenkel observeerde, waren dus geen bevestiging van een rangorde, maar een survival of the fittest.
Zich niet bewust van de tekortkomingen van zijn onderzoek, publiceerde Schenkel zijn theorie over rangorde, dominantie en een autoritaire roedelleider, die hij Alpha noemde.
Omdat men in de tijd van de onderzoeken van Schenkel, dacht dat honden veel overeenkomsten hadden met – in gevangenschap levende – wolven, werd zijn theorie ook aangenomen door hondeneigenaren en – trainers. Zo ontstond een tijdperk van op dominantie gebaseerde trainingsmethoden, waarin het gebruik van prikkettingen, stroombanden, slipkettingen en het bedreigen en intimideren van honden – om zogenaamd ons leiderschap te bevestigen – aan de orde van de dag was.
De onderzoeken van Mech
Gelukkig werd er een aantal jaar later – in 1986 – opnieuw onderzoek gedaan naar wolvengedrag. Ditmaal door wolvenbioloog David Mech, die voor zijn onderzoek 13 zomers lang, een in het wild levende wolvenroedel, op Ellesmare Island in Canada observeerde.
Zijn onderzoek bracht ons een heel ander beeld van hoe wolvenroedels functioneren.
Mech ontdekte dat een wolvenroedel in werkelijkheid een gezin is, waarbij vader en moeder van nature de leiding hebben en samen de zorg voor hun nakomelingen delen.
Het vrouwelijke dier houdt zich vooral bezig met de bescherming en verzorging van de pups, terwijl het mannetje op jacht gaat, om voedsel te genereren voor zijn gezin.
De opbrengst van de jacht word – zonder ruzie of agressie – eerlijk verdeeld over alle leden van het gezin. Eventueel overschot wordt door de ouderdieren bewaard of naar de jongste pups gebracht.
Het doel van het ouderpaar is om alle pups in veiligheid groot te brengen, totdat ze oud genoeg zijn om de roedel te verlaten en hun eigen partners te vinden.
Omdat de jonge wolven de roedel pas verlaten op een leeftijd van 2 à 3 jaar, kan een roedel uit meerdere – schijnbaar – volwassen dieren bestaan.
De jongvolwassen wolven helpen hun ouders bij het verzorgen van een eventueel volgend nest en het in stand houden van de roedel.
Vader kan na verloop van tijd, ook tijdens de jacht, rekenen op hulp van zijn zoons en dochters. Vader houdt tijdens de jachtpartijen de leiding. Dit leiderschap wordt hem zogezegd gegund, simpelweg omdat hij meer ervaring heeft.
De studie van Mech wijst dus uit dat er in een wolvenroedel geen sprake is van autoritaire leiders, dominantie of agressie, maar dat een wolvenroedel een gezin is, waarin de ouders van nature de leiding hebben en waarin sociaal gedrag, voor elkaar zorgen en samen overleven centraal staan.
Mech vergeleek de studie van Schenkel later met een studie naar het gedrag van mensen in een vluchtelingenkamp. Te weinig leefruimte, geen onderlinge familiebanden en een gebrek aan voedsel en vers drinkwater, zorgen bij elke diersoort na verloop van tijd voor een strijd om te overleven.
Honden zijn geen wolven
Zoals gezegd hebben we ooit gedacht dat honden veel overeenkomsten hadden met in gevangenschap levende wolven.
Wetenschappelijk onderzoek heeft echter uitgewezen, dat de hond afstamt van een wolf die meer dan 40.000 jaar geleden op deze aarde rondliep. De huidige wolven – en ook de wolven die door Schenkel en Mech zijn onderzocht – zijn daarom niet meer te vergelijken met de hond.
Je kunt hun familieband vergelijken met die tussen mensen en chimpansees. We hebben een gezamenlijke voorouder, delen voor ongeveer 98% hetzelfde DNA en er zijn zeker nog gelijkenissen, maar de mens heeft zich heel anders ontwikkeld dan de chimpansee.
Nu we weten dat honden niet bezig zijn met dominantie of de baas worden, kunnen we de rol van autoritaire hondenbaas met een gerust hart loslaten. We begeleiden onze honden en leren ze op een vriendelijke, eerlijke manier, hoe zij zich – in onze mensenmaatschappij – mogen gedragen. We kijken niet langer enkel naar gedrag, maar ook naar emotie en motivatie.
Wetenschappelijk onderzoek naar hondengedrag, ruimere kennis over leerprincipes en de resultaten van welzijnsgerichte hondentraining, onderstrepen de theorie dat honden gebaat zijn bij veiligheid, vriendelijke begeleiding en eerlijke regels. Het gebruik van pijn, schrik, angst of intimidatie in training is niet nodig. Het vergroot de kans op (angst) agressie bij de hond aanzienlijk en draagt niet zelden bij, aan het ontwikkelen van probleemgedrag.
Helaas komen de dominantietheorie en het gebruik van aversieve trainingsmethoden – sinds 2004 – weer veelvuldig ter sprake, door het programma “The Dog Whisperer” van National Geographic.
Wil jij graag met de tijd mee en je hond begeleiden en trainen volgens de nieuwste inzichten? De kans is groot, dat er al een professional bij jou in de buurt te vinden is. In Nederland zijn inmiddels zeven – door de Raad van beheer erkende – opleidingscentra, die hondentrainers en hondengedragstherapeuten opleiden, wiens kennis up to date is en die jou kunnen helpen je hond op vriendelijke en passende wijze te begeleiden. Besteed dus aandacht en research aan de keuze voor een hondenschool of hondengedragstherapeut.
Voor gedragstherapie kun je kijken op http://www.nvgh.nl en http://www.sppd.nl, om een erkende professional te vinden.
** De Raad van beheer is de overkoepelende organisatie op gebied van honden, in Nederland. Zij erkennen enkel opleidingen die zich baseren op hedendaagse inzichten.
